ابتداءاً محضر مبارک حضار محترم، ریاست سازمان شیلات و معاون محترم وزارت جهاد کشاورزی، مدیران کل، معاونان و محققان و پژوهشگران عرصه دریانوردی شیلات، عرض ادب و سلام دارم.
هفته دفاع مقدس و یاد و خاطره شهدا و امام شهدا را گرامی می داریم و روز جهانی دریانوردی و شیلات را به هم تلاشگران عرصه دریا تبریک می گویم.
موضوع سخن: «ضرورت تحوّل دانش بنیان و استراتژیک در سیاست راهبردی شیلات ایران» است.
در آغاز به عنوان مقدمه دو موضوع به اختصار مطرح می‌شود:
1. ارزش و جایگاه دریا در توسعه پایدار و ثروت افزایی ملی
دریا عرصه‌ای مهم و استراتژیک در یک جغرافیا به شمار می‌آید، کشورهای دارای دریا و قابل دسترس به آب های آزاد دارای ظرفیت بالای بالندگی و پیشرفت همه‌جانبه اقتصادی، نظامی، فرهنگی و ارتباطی می‌باشند که یکی از آن‌ها قابلیت تولید رو به گسترش علوم دریایی، صنعت، اشتغال، ثروت افزایی ملی و بین المللی و تأمین و اشاعه تغذیه دریایی است.
همواره یکی از شاخص‌های سرزمینی در ساحت توسعه‌یافتگی یک کشور، دسترسی به دریا و داشتن سواحل دریایی وسیع می‌باشد به همین جهت کشورهای غیر کرانه ای دچار عقب‌افتادگی در عرصه پیشرفت و توسعه می‌شوند مانند مغولستان، سودان، «دریا یک ثروت و گنج استراتژیک است» بیشتر جنگ‌های دریایی برای سلطه بر کرانه ها و سواحل بوده است.
2- نقش شیلات در رشد اقتصادی و فرا اقتصادی و ایجاد قدرت رقابت فراملی و جهانی
جغرافیای ذخایر آبزی یکی از مهم‌ترین و ارزشمندترین منابع تجدیدپذیر اقتصاد استراتژیک یک کشور می‌باشد، همچنین موجب رشد فرا اقتصادی مانند:
- تولید علم و فناوری دریایی
- اشتغال مولد در عرصه‌های مختلف
- تأسیس صنایع اقماری و سخت‌افزارهای شیلاتی و نرم‌افزارهای علمی مرتبط
- تغذیه سالم با توجه به رویکرد نوین جهانی بستر تولید گوشت قرمز و حاوی کلسترول به گوشت سفید در سبد غذایی
- بازرگانی درآمدزا
می‌گردد.
و به عنوان ثروت ملی پایدار در جهان در طول تاریخ شناخته شده‌اند و در عرصه شکوفایی و تحول و رشد اقتصادی یک کشور نقش بسیار مهمی دارند، زیرا در تمامی چرخ‌های اقتصاد مانند اشتغال، درآمدزایی، تولید، توزیع، تغذیه و بهداشت و درمان جایگاه ویژه دارند و توان رقابت بین‌المللی کشور را در حوزه اقتصاد شیلاتی و فرا شیلاتی افزایش می‌دهد.
کشورهای بسیاری در تاریخ و زمان معاصر برنامه های کلان اقتصادی خود را مانند کشور پرو بر منابع آبزی استوار ساخته اند. شایان توجه است برنامه‌ریزی جامع و کارشناسانه، مدیریت کارآمد، نظارت پویا و باز تولید پروژه‌های نوین متکی بر دانش و فنآوری در عرصه شیلات نتیجه آن حفظ ذخایر و ارتقای سطح آن و تولید با قابلیت بالای آبزی و صید مناسب و کافی و درآمدزایی ارزی بالا و گسترش فرهنگ آبزی مصرفی و افزایش رضایتمندی داخلی و اقتدار رقابت اقتصادی و فرا اقتصادی بین‌المللی می‌گردد.
امروزه با توسعه‌ی فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) و گسترش صنایع تبدیلی و عمل آوری، بازرگانی شیلات تحوّل شگرفی یافته است و در کنار از فروش سریع سنتی فروش پردرآمد با ارزش افزوده به دور صورت اولیه وتبدیلی ایجاد شده است و تجارت الکترونیک شیلاتی در تمامی انواع آن [1]B to B ، B to C[2]، [3]C to B ، [4]C to C ،[5]B to A و [6]B to G می تواند نقش مهمی در تغییرات کار آمد در بازرگانی شیلات ایفا نماید که این خود نیازمند مطالعات جدی و تحقیقات علمی، حقوقی، مدیریت بازرگانی بین‌المللی است.
طراحی دانش بنیان مدیریت احیا شیلات و آبزیان یک مقوله دانش بنیان و دانایی محور متحوّل و سیّال بوده و نیازمند مدیریت تحول آفرین و علمی در عرصه‌های مختلف با هدف اصلی حفظ ذخایر و بهره‌وری شایسته، پایدار و درآمدزا می‌باشد که به برخی از آن موارد اشاره می‌کنم:
1. شناخت آمایشی توان اقتصادی و کشف استعدادهای منابع و ذخایر و تدوین نقشه آمایشی.
2. غنی سازی ذخایر و ارتقای سطح آن و حفظ گونه‌ها از انقراض و کنترل بیماری‌های دریایی و سایت‌های پرورشی و کشف عوامل آسیب زای بیرونی و درونی به اکوسیستم دریا مانند آلاینده های نظامی و صنعتی و تهاجم «منو پسیس لیدی» به دریای خزر و صید بی‌رویه. قابل توجه است که هم اینک ماهی حلوا سفید، میگو ببری در جنوب و در شمال ماهی خاویاری گونه فیل ماهی در شرایط بحرانی انقراض بسر می برند.
3. طراحی تولید موازی آبزیان پرورشی گرمابی و سرمایی بر مبنای دانش و علوم ژنتیک و بیوتکنولوژی و اصلاح نژاد.
4. کنترل صید و صیادی با تدوین و اجرای مقررات کارشناسانه ملی و سازمان کشاورزی و خواروبار جهانی فائو.
لازم به ذکر است که ما باید به مقوله صید بر اساس واحد تلاش صیادی و همچنین به میزان حداکثر بازده پایدار (MSY) و حداکثر بازده اقتصادی (MEY) اهمیت ویژه قائل شویم. بی‌تردید مدیریت، ابعاد گسترده صید مانند انتخاب صیدگاه مناسب، روش صید، تعیین گونه‌های هدف،تعیین محدوده فصل صید، توسعه زیر ساخت های صیادی نقش اساسی در این باره دارد.
یکی دیگر از این موارد، کنترل نوع و کاهش هرچه بیشتر صید ضمنی است مانند صید میگو که با صید آن 85% غیر میگو از دیگر آبزیان صید می شود که از جهت فیزیکی قابل استفاده نیستند و هم‌اینک با سیستم پانل چشمی مربعی، تعبیه شبکه بالای تور ترال و ایجاد فرکانس جدا کننده برای جدا سازی اقداماتی صورت گرفته است که کافی و مؤثر نمی باشد و باید نخبگان این عرصه طراحی جدید و کار آمدی تدبیر نمایند.
5. تأسیس مراکز تحقیق، پژوهش و آموزش مناسب علم و فنآوری شیلاتی و تحقیقات وسیع ژنتیک و بیوتکنولوژی آبزیان از تولید لارو تا عرضه اقتصادی آبزی.
6. تهیه زیر ساخت های شیلاتی مانند: اسکله، مقرهای میان دریایی، تجهیزات و سخت‌افزار و الکترونیکی کردن ابزار و ارتباطات.
7. توسعه صنایع تبدیلی و عمل‌آوری و عرضه بین‌المللی آن‌ها در تمامی اشکال قابل عرضه.
8. گسترش بازرگانی سنتی و الکترونیک و بازاریابی ملی و فراملی در تمامی گونه‌های آبزیان چه گیاهی و چه جانوری و توجه به کنسرسیوم و تعاونی‌ها و ایجاد اوپک شیلات.
9. گسترش فرهنگ تغذیه دریایی و توجه ویژه به حکم فقهی آبزیان.
10. به روز بلکه فوق روز کردن برنامه‌ها و تأثیرگذاری بالا بر دانش بین‌المللی شیلات و رسیدن مرجعیت علمی در حوزه دریا.
پیشنهادات
برای تحول دانش بنیان شیلات ایران اموری پیشنهاد می شود:
1. بازنگری در سند چشم‌انداز نگاشته شده و طراحی نوین و دانش بنیان شیلات 1404 بر مبنای اندیشه های بلند مقام معظم رهبری حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای(دامت برکاته العالیه).
2. تدوین نقشه آموزشی توسعه و غنی سازی ذخایر شیلاتی در دو عرصه طبیعی و مجازی.
3. تنظیم بسته آسیب‌شناسی و فرصت یابی شیلات در حوزه ذخایر، مدیریت، تکثیر و پرورش، صید و صیادی، عمل‌آوری و صنایع تبدیلی، بازار سازی و بازار یابی، عمران و نظارت کارآمد.
4. تهیه نقشه راه بر مبنای دانایی و تخصص با استفاده از تجارت ملی و فراملی و تولید علم و فنآوری‌های نوین شیلاتی.
5. ثبات سیاست راهبردی مصوب و کارشناسی شده و وجود امنیت مدیریت در مقاطع مختلف برنامه.
6. طراحی مدیریت دانش محور بازرگانی شیلاتی در دو جغرافیای ملی و فراملی.
7. توسعه مراکز آموزش عالی شیلات و مردمی سازی آموزش‌های مورد نیاز.
8. طراحی و ایجاد صنایع نوین شیلاتی برمبنای نیازسنجی های کارشناسانه.
9. ایجاد کرسی های نظریه‌پردازی در موارد نیاز شیلات و تبدیل آن به پروژه و فنآوری و صنعت و حل مسائل فقهی آبزیان و تعیین حکم آن تحت عنوان فقه البحر.
10. ایجاد پایگاه‌های بین‌المللی شیلات در کشورهای دوست و غنی و استفاده برمبنای برد – برد اقتصادی بین طرفین و آب های بین‌المللی مثل استفاده از فانوس ماهی ها در دریای عمان.
در پایان توفیقات روزافزون دانشوران، تلاشگران و نخبگان عرصه دریا و شیلات از خداوند مسألت دارم و طول عمر با عزت و صحابت حضرت بقیه الله الأعظم برای مقا معظم رهبری حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای از ذات اقدس الهی خواستارم و یاد و خاطره شهدا و امام شهدا را گرامی میداریم.
«والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته»
آمـار
سال
جنوب
شمال
آبزی پروری
1379
1385
پیک صید
1388
260،000 هزار تن
374،447 هزار تن
348،122 هزار تن
98،000 تن
46،435 تن
44،279 تن
66،000 تن
207،353 تن
خاویار کلیکا
سال79 1000 تن
سال79 78،000 هزار تن
سال88 131 تن
سال88 25،453 تن
علت:
1. هجوم شانه منو پسیس لیدی
2. وجود آلاینده های شیمیایی و صنعتی
3. صید بی رویه
میگو دریایی
سال79 9،850 هزارتن
سال88 8،769 هزارتن
میگو پرورشی
سال79 40،10 هزارتن
سال83 8،903 هزارتن
سال83 5،128 هزارتن
علت اصلی رشد در سال 83 فنآوری بومی تولید لارو و تکثیر و پرورش میگو سفید هندی که به علت بیماری وایت اسپات ویروسی تغییر گونه داده گردید و به وانایی هاوایی روی آورده شده و هم اینک ما نیازمند دستیابی به تکنولوژی جدید و رشد در حوزه ژنتیک و اصلاح نژاد و تکنولوژی لازم می‌باشیم.
ضرورت تحوّل دانش بنیان در سیاست راهبردی شیلات ایران
نظرات